Dëgjova këto ditë disa nga këngët më të reja të Alban Skënderaj, të cilin, qysh kur ka nisur të bëjë emër si këngëtar e deri tani që po shquhet si një nga më të mirët, e kam pëlqyer se është zëbukur e fjalëbukur, po e kam pëlqyer edhe për shqiptarinë e tij, e kam vlerësuar dhe e vlerësoj për mbështetjen e plotë në truallin kombëtar, por, mbi të gjitha, për gjakimin e tij tashmë të pohuar e të ditur nga të gjithë, si këngëtar shqiptar, si djalë shqiptar.
Edhe pse ka vite që jeton e punon më shumë jashtë se në atdhe, Alban Skënderaj është kudo e kurdoherë shqiptar, që Vlorën e Shqipërinë i ka kurdoherë e kudo me vete: në zërin e tij të mrekullueshëm, në fjalët e larminë e teksteve të këngëve të tij, si dhe në qëndrimin, në shpirtin e në etnografinë e të folurit “shqiptarisht”. Dhe, për të mos mbetur jashtë “trendy-t” terminologjik të sotëm, po them se Alban Skënderaj, në krejt “performancën“ e tij, më të parën gjë lakmon të qenët shqiptar, të qenët bir i denjë i tokës sonë, paçka se është tashmë aq i kudogjendur në mjediset e diasporave shqiptare të hershme e të reja në Evropë e në mbarë Botën.
Një fjalë e huaj më pak ose fitorja përfundimtare e “këndores” në vend të “corner”.
 |
| ‘Këndore’ apo ‘Corner’ |
Bashkë me gëzimin e madh që përjetuam nga pjesëmarrja e kombëtares sonë në Evropianin 2016, tani që emocionet janë qetësuar, sepse beteja e skuadres sonë me De Biasin në krye qe e lëvdueshme, më duket se është rasti të përmendim edhe ndonjë nga gëzimet e vogla, por gjithsesi të këndshme e me vlerë kombëtare për pastrimin e pasurimin e gjuhës shqipe.
Per hir të kujdesit dhe këmbënguljes së komentatorit Dritan Shakohoxha, sa herë që u gjuajtën goditje nga këndi, ai në vend të fjalës së huaj “corner” përdori (dhe po vazhdon të përdorë ) sistematikisht fjalën shqipe “këndore” te krijuar prej tij dhe si fryt i dëshirës së tij per t’i thënë shqip edhe disa nga termat e futbollit.
E përgëzojmë komentatorin Shakohoxha, i cili është jo vetem zemërvalë e adhurues i lojës se bukur, po edhe mëtues i lëvdueshëm e dorëmbarë për pastrimin e pasurimin e terminologjisë sportive.
Sa mirë do të ishte që shembullin e zellin e tij gjuhëdashës e gjuhëruajtës ta ndiqnin edhe shtetarët e politikanët shqiptarë, si dhe të gjithë sa jemi në veprimtaritë dhe punët e përditshme.
“Ah…ç’të bën paraja” – nga Teatri “Zihni Sako” (Gjirokaster)
Këto vitet e fundit, vëmë re me kënaqësi se ka një këndellje e rigjallërim të jetës teatrore në qytetet e mëdha, po edhe në qendrat e vogla, midis të cilave ia vlen të përmendim punën meritore dhe mbërritjet e Teatrit të qytetit të Gjirokastrës.
Para disa ditësh trupa e Teatrit të Gjirokastrës erdhi në Tiranë me shfaqjen: “Eh, ç’të bën paraja”. Një punë e kujdesshme e krejt trupës, e regjisorit Vasil Çuklla, e skenografit Gazmend Koçollari, po edhe e aktorëve interpretues.
Salla e mbushur plot e përplot me shikues, natyrisht,në radhë të parë artdashës gjirokastritë që jetojnë në Tiranë, po edhe nga adhurues të teatrit nga radhët e studiuesve, profesorëve të letërsisë dhe dashamirëve të pamungueshëm të artit skenik, sigurisht edhe gazetarë e punonjës të mediave.
Të gjithë sa ishim, shijuam një shfaqje të këndshme, të vënë në skenë thjesht e natyrshëm, po edhe me një tematikë e lajm a mesazh të gjetur mirë, mjaft të përshtatshëm e fshkikullues dhe për realitein e sotëm shqiptar.
E mbyllim këtë bisedë me vlerësimet meritore për punën e kujdesshme të Teatrit të Gjirokastës, duke kujtuar thënien urtake të popullit shqiptar që thotë: “Shpesh, në ferrën e vogël gjendet lepuri më i madh”. Prej Gjirokastrës së largët na erdhi një prurje shumë e këndshme dhe një frymë e ëmbël ligjërimore ndjellamirë.
Pafshim sa më shumë e sa më shpesh shfaqje të tilla, jo vetëm të bukura, por edhe ndikuese e mbresëlënëse.
Emisioni 15 – Çfarë është Sintaksa ?
Fjala a, më saktë termi, Sintaksa, ashtu si shumica e termave të gramatikës e të gjuhësisë, vjen nga greqishtja σύνταξις (syntaxis), dhe emërton disiplinën a pjesën e gramatikës që merret me mënyrat se si lidhen fjalët në fjali dhe fjalitë ndërmjet tyre, shpjegon ndërtimin e fjalive në një gjuhë të dhënë.
Sintaksa, ashtu si krejt gramatika e një gjuhe, mbështetet në materialin gjuhësor konkret të gjuhës, bën përgjithësime duke u nisur nga elemente konkrete e të veçanta të ligjërimit, që janë të një larmie aq të madhe e të një sasie të pakufishme, përcakton kategoritë e tiparet e përgjithshme, atë që qëndron në bazë të ndryshimit të fjalëve dhe të bashkimeve të tyre, dhe nxjerr së andejmi rregullat.
Emisioni 14 – Çfarë është Morfologjia ?
Në gjuhësi, morfologjia është dega kryesore e gramatikës, që merret me studimin e trajtave të fjalëve. Kështu kemi përdorimet e saj kryesore, si: Morfologjia e gjuhës shqipe; Sistemi morfologjik i gjuhës shqipe. Po edhe në rrafshe më të kufizuara, si p.sh. në studimet dialektologjike: Sistemi morfologjik i dialekteve të shqipes ose edhe sisetmi morfologjik i një të folmeje të caktuar, p.sh. sistemi morfologjik i të folmeve të gegërishtes veipërëndimore, sistemi morfologjik i së folmes së Çamërisë; sistemi morfologjik i të folmeve arbëreshe të Italisë etj.
Gjuha shqipe dhe dialektet, Në Tempull (nga Anisa Ymeri)
Çfarë është Fonetika?
Fonetikë quhet ajo degë e gjuhësisë që merret me studimin e mjeteve tingullore të gjuhës, me përbërjen dhe ndërtimin tingullor të saj, me theksimin e fjalëve, me timbrin e realizimin e tingujve zanorë e bashkëtingëllorë të një gjuhe. Fjala a termi fonetikë, ashtu si shumica e termave të gramatikës e të gjuhësisë vjen nga greqishtja e vjetër ‘ φωνή ‘ (“phōnē” – tingull, zë).
Urimi im për Prof.dr. Hamit Boriçin me rastin e 87-vjetorit të ditëlindjes
Hamit Boriçi është një burrë i rrallë, me emër të madh, me dije të gjera e zemër të bardhë: gazetar i shquar e drejtues i mediave, veprimtar shoqëror i spikatur, autor i shumë librave themelorë për gazetarinë shqiptare dhe për letërsinë.
Atij i shkojnë plotësisht cilësimet më të larta: si njeri i ndershëm e serioz, si burrë, si mik e shok që lum kush ka pasur të bëjë me të; si familjar shembullor, si shkodran fisnik, si qytetar e si atdhetar shqiptar.
Edhe 100 vjeç, miku ynë i shtrenjtë!
Ju paçim midis nesh edhe për shumë mot, kështu si sot, me forca të pashtershme e shpirt të paplakshëm”.
Gjovalin Shkurtaj
Emisioni 11 – Ndikimi gjuhësor i letërsisë në jetën e shoqërisë
Populli shqiptar mund të karakterizohet si artist dhe poet në shpirt. Edhe në kohët më të mugëta, edhe në ditët më të errëta të historisë së tij, populli ka ngritur këngë për heronjtë e bëmat e tyre, ka thurur legjenda, ka krijuar fjalë të urta e përralla me bukuri të atillë që mahnitin lexuesin dhe studiuesin. Edhe në lëmin e fjalës, ai përpiqej ta shprehte këtë botë me legjenda e me përralla, me mjete jo gjithmonë të pasura e të përpunuara. Kurse sot, nga lartësi të reja, me larmi e begati stilesh, me një gjuhë plastike e të njësuar, të lëvruar, të pasuruar e të pastruar, të shkathët, të zhdërvjellët e me figurshmëri, krijuesit tanë më të mirë pasqyrojnë jetën me vepra të atilla artistike, të cilat u krijojnë lexuesve kënaqësi të veçanta estetike. Në gjuhën letrare shqipe janë sot të përkthyera edhe kryevepra të letërsisë botërore. ”Gjuha e letërsisë artistike përbën stilin a variantin më të gjerë e më të larmishëm të gjuhës sonë letrare kombëtare. Ajo ka gjithashtu mundësitë më të mëdha për të qëndruar fort në truallin e gjuhës popullore e për t’u ushqyer prej saj dhe njëkohësisht për t’u lidhur më ngusht me traditën e gjuhës letrare, sepse në asnjë fushë gjallëria e forca e gjuhës letrare nuk është aq e fuqishme e jetëgjatë sa në letërsinë artistike”[1].
Letërsia ushtron ndikim të ndjeshëm gjuhësor në jetën e shoqërisë. Nëpërmjet letërsisë së shkruar, masat e gjera të lexuesve njihen me pasurinë e leksikut të shqipes popullore, me fjalë e shprehje të reja të krijuara prej shkrimtarëve dhe i bëjnë ato pronë të ligjërimit të tyre. Në mënyrë të veçantë ndikojnë në popull veprat e shkrimtarëve më të pëlqyer, pesha e fjalës së të cilëve ndihet e fuqishme në kulturën ligjërimore e shkrimore të popullit.
[1] Shih: A. Kostallari, “Gjuha letrare kombëtare shqipe dhe epoka jonë”, (Referat), Tiranë, 1984, f.38.
[1] A. Xhuvani, Vepra, vëll. I, 1980, I, 1980, f. 33.